خود مراقبتی؛ نخستین گام برای رسیدن به جامعه سالم

خود مراقبتی؛ نخستین گام برای رسیدن به جامعه سالم است. در واقع ۶۰ درصد بیماری ها با انجام خود مراقبتی کاهش می یابد. امروزه شــیوه زندگی ســالم عامل مهمی در تأمین، حفظ و ارتقای ســلامتی محسوب می شود. برای اینکه از یک شیوه زندگی سالم برخوردار باشیم باید مهارت خودمراقبتی را یاد بگیریم.

ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ افراد ﺗﺼـﻤﯿﻤﺎت درﺳـﺘﯽ درﺑـﺎره اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ از ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻫﺎی ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﻧﺘﺨﺎب و اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪ.

ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧـﻮد راﻫـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن اﻓﺮاد ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﯿﻤﺎری و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ و ﺳـﻼﻣﺖ ﺧـﻮد را ارﺗﻘـﺎ ﺑﺨﺸﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺻﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن روی رﻓﺘﺎر ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد.

خود مراقبتی مزایای دارد که از مهم‌ترین آن می‌توان به تجدید انرژی، کاهش استرس، ایجاد احساس شادی، آرامش و صلح، تقویت احساس سلامت و تندرستی جسم، افزایش اعتماد به نفس، عزت نفس، شور و شوق زندگی و افزایش انگیزه موفقیت اشاره کرد.

خودمراقبتی جسمی

خودمراقبتی جسمی که نیازمند زندگی سالم است، شامل: فعالیت‌ها، تمرینات ورزشی و خوردن غذاهای سالم می‌شود.

رژیم غذایی و ورزش نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه تأثیر بسیار زیادی بر سلامت روحی و روانی انسان دارد.

* خودمراقبتی عاطفی و روانی

نیازهای عاطفی و روانی ما دربرگیرنده احساسی است که نسبت به خود و توانایی‌هایمان برای مدیریت احساسات و مقابله با مشکلات داریم.

داشتن سلامت روانی و عاطفی شامل وجود احساس رضایت، اعتماد به نفس کافی، صمیمیت، رغبت به زندگی شادی و نشاط و توانایی مقابله با استرس می‌شود.

 

 

* خودمراقبتی اجتماعی

داشتن فعالیت اجتماعی و حفظ روابط بین فردی می‌تواند به ما کمک کند تا سلامت جسمی و روحی خوبی داشته باشیم.

روابط و تعاملات اجتماعی ما با تقویت سیستم ایمنی بدن سبب حفاظت انسان در برابر بیماری‌ها می‌شود.

* خودمراقبتی معنوی

خود مراقبتی معنوی به ما کمک می‌کند به خدا نزدیک‌تر شویم و در سایه لطف و رحمتش با سهولت بیشتری با تمام فراز و نشیب‌های زندگی مقابله کنیم.

یاد خداست که به انسان آرامش می‌دهد و وقتی که معنای واقعی زندگی خود را درک کنیم، شفا آغاز می‌شود.

خود مراقبتی، به منزله یکی از رفتارهای ارتقا دهنده سلامتی شناخته شده است . رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت طبق نظریه پندر "عبارتند از هر گونه اقدامی که برای افزایش و نگهداری سطح سلامتی و خود شکوفایی فرد و یا گروه صورت گیرد" .

خودمراقبتی، عملی است که در آن هر فردی از دانش، مهارت و توان خود به عنوان یک منبع استفاده می‌کند تا به طور مستقل از سلامت خود مراقبت کند که منظور از به طور مستقل تصمیم گیری درباره خود و اتکا به خود است .

اگرچه خودمراقبتی، فعالیتی است که مردم برای تأمین، حفظ و ارتقای سلامت خود انجام می‌دهند؛ ولی گاهی این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان، هم محلی‌ها و همشهریان آنان نیز گسترش می‌یابد.‏

امروزه بیماری‌های مزمن یکی از مهمترین چالش‌های اصلی نظام سلامت هستند این در حالی است که اپیدمی بیماری‌های غیرواگیر مزمن نه تنها مسؤول ۶۰درصد مرگ و میرها در جهان است.

ارتقای بهداشت و تأمین سلامت افراد جامعه از ارکان مهم پیشرفت جوامع است.

یکی از هدف‌های مهم نظام سلامت در هر کشور تأمین، حفظ و ارتقای سلامت و کیفیت زندگی تمام افراد جامعه است. برای تحقق این امر مهیا سازی امکانات و تسهیلات مناسب جهت تأمین سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان در کلیه مراحل زندگی از جمله حقوق اولیه به شمار می‌رود. سلامت فقط یک امر زیست‌شناختی نیست و عوامل اجتماعی نیز در تعیین سطح سلامت افراد دخیل می‌باشد. عوامل زیادی به داشتن این وضعیت کمک می‌کنند که از مهم‌ترین آن­ها می‌توان اعتماد اجتماعی، گذران اوقات فراغت، احساس ناامیدی، اعتقادات دینی و پایگاه اجتماعی‌ـ اقتصادی افراد را نام برد.

توجه کافی به سلامت در دوران نوجوانی، سرمایه گذاری برای آینده هر کشوری محسوب می شود. ارتقای سلامت نوجوانان در گرو توانمندسازی آن ها در خودمراقبتی می باشد. جهت ارتقای سلامت نوجوان، تدوین برنامه های سلامت محور مبتنی بر خودمراقبتی از سوی سیاست گذاران ضروری می باشد.

کیفیت زندگی یکی از مسائل مهم عصر امروز در مراقبت سلامتی است. با وجود اهمیت بسیار زیاد امر خودمراقبتی و کیفیت زندگی در ارتقای سلامت سالمندان است .اگر سالمندان در مورد شیوه های زندگی صحیح اطلاعات درستی داشته باشند ، می توان از بسیاری از مشکلات آنها پیشگیری نمود و یا به نحو مطلوبی آنها را کنترل کرده و در جهت ارتقاء کیفیت زندگی آنان برنامه ریزی نمود . با افزایش سن، رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت اهمیت بیشتری پیدا می کنند. در میان عوامل تعیین کننده سلامت، رفتارهای خودمراقبتی ارتقاء دهنده سلامت به عنوان اساسی ترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری ها به ویژه بیماری های مزمن شناخته شده است . از این رو رفتارهای خودمراقبتی ارتقاءدهنده سلامت باید به عنوان راهبرد اصلی جهت حفظ و ارتقاء سلامت مورد توجه قرار گیرند . مهم ترین رفتارهای خود مراقبتی ارتقاء دهنده سلامت شامل رفتارهای تغذیه ایسالم، فعالیت های جسمانی، مدیریت استرس، ارتباطات بین فردی، رشد معنوی و مسئولیت پذیری در قبال وضعیت سلامتی می باشد. توجه به رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتو کیفیت زندگی می تواند باعث افزایش کارایی و استقلال سالمندان شده و آنان را در کنترل عوارض متعدد سالمندی و درمان های مختلف آن کمک کند . اگرچه احتمال ایجادبیماری های مزمن با افزایش سن بیشتر است، سالمندی به معنی ناتوانی نیست. از این رو برنامه های خود مدیریتی و خود مراقبتی برای کنترل بیماری های مزمن ارایه شده کهمی تواند باعث پیشگیری و یا به تاخیر انداختن ناتوانی در سالمندان شود. رفتارهای خود مراقبتی ارتقاء دهنده سلامت به طور مستقیم با سلامت سالمندان و کیفیت زندگی آنانارتباط دارد و موجب کاهش میزان های ابتلا و مرگ می گردد.

مراقبت از خود دسته ایی از اقدمات سالم سازی که توسط خود فرد به اجرا در میآید و به فعالیتهای گفته میشود که افراد برای ارتقاء سلامتی، پیشگیری از بیماری، محدود کردنبیماری و حفظ سلامت خود انجام میدهند . امروزه با گسترش رسانه ها و انتشار سریع اطلاعات از طریق اینترنت، دسترسی به منابع اطلاعاتی برای عموم مردم آسان گشتهاست، لذا مهارتهای افراد جهت دستیابی، درک صحیح و به کارگیری این اطلاعات تأثیر قابل توجهی بر رفتار و وضعیت سلامتی آنها خواهد داشت. این مهارتها اخیراً تحت عنوانمفهوم سواد سلامت بسیار مورد توجه قرار گرفته است. سواد سلامت را ظرفیت کسب، پردازش و درک اطلاعات اساسی و خدمات مورد نیاز برای تصمیم گیریهای مناسب در زمینهسلامت بیان نموده اند .

با توجه به مسئولیتهای سنگین زنان و محوری بودن نقش آنها در جامعه، توجه بیشتر به ارتقاء سطح سواد سلامت بخصوص سواد سلامت خواندن به عنوان عوامل تأثیر گذار برخود مراقبتی ضروری است. ضمن آنکه از این طریق میتوان با ظرفیت سازی و توانمند سازی، زنان را جهت مشارکت بیشتر در مراقبت از خود و رسیدن به اهداف سلامت جامعهترغیب نمود.